EGITIM - ODEVLER - SINAVLARA HAZIRLIK > Coğrafya

Yeryüzü Şekilleri - Ada

(1/1)

admin:
Her tarafı şu ila çevrilmiş az çok büyük olan kara parçasına verilen ad. Denizlerde, göllerde ve nehirlerdeki kara parçaları genel olarak bu ad ile anılırlar. Yalnız coğrafya bakımından her tarafı denizle çevrili olan Avustralya Kıtasını, ada deyiminden ayırabilmek için, bu tarifin içine, denizin ve Okyanusun o kara parçası içindeki etkisini muhafaza etmesi kaydını da koymak gerekir. Bu bakımdan Avustralya Kıtası, Okyanus ve denizin her tarafta etkisi hissedilemeyecek kadar büyük olduğu için ada sayılmaz. Bununla beraber küçük bir kıt[hstekesme]a sayılabilecek kadar büyük adalar da vardır. Grönland, Yeni Gine, Borneo, Madagaskar gibi.

Yeryüzündeki adaların bütünü 10 milyon kilometrekarelik bir yer kaplar. Adalar, tek tek olabileceği gibi, gruplar halinde de olabilir. Bu şekil adalara takım adaları adı verilir.

Adalar, oluşumlarına göre : Volkanik adalar, kıtadan ayrılan adalar, mercan adaları, alüvial adalar diye sınıflandırılabilir.



Dünya[hstekesme]nın en geniş 10 adası
Grönland; 2,166,086Yeni Gine; 885,780Borneo; 743,330Madagaskar; 587,042Baffin; 476,068Sumatra; 473,606Honshu; 230,510Büyük Britanya; 229,898Victoria; 212,200Ellesmere; 196,236Ada, Dört yanı suyla çevrili olan büyük ya da küçük bütün kara parçaları birer adadır. Bu tanım gereğince, birbirine bağlı olan Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının bütünü dünya­nın en büyük adası sayılır. Kuzey ve Güney Amerika kıtaları da dünyanın ikinci büyük adasını oluşturur. Bununla birlikte ada dendi­ği zaman genellikle kıtalardan daha küçük kara parçalan akla gelir. Bunların en büyüğü ise Grönland Adası[hstekesme]dır.

Adalar, anakaraların kopmuş parçaları olan kıta adaları ve açık denizlerde yer alan okyanus adaları olmak üzere ikiye ayrılır. Kıta adaları, toprak düzeyinin alçalması ya da deniz düzeyinin yükselmesiyle anakaradan ayrılan, kıyıya yakın adalardır. Örneğin, bu­günkü Büyük Britanya Adası bir zamanlar Avrupa kıtasına bitişikti. Daha sonra yerka­buğunun çökmesiyle Kuzey Denizi ile Manş Denizi birleşti ve sularla anakaradan ayrılan Büyük Britanya bir ada oldu. Eskiden Ana­dolu[hstekesme]ya bitişik olan Kıbrıs ve Ege Adaları da gene yerkabuğunun çökmesiyle oluşmuş kıta adalarıdır. Eğer çöken kara parçası dağlıksa vadiler sularla kaplanır ve dağlann yamaçları yarımada ve adalara dönüşür. İskoçya ve Kanada[hstekesme]nın batı kıyılanndaki birçok ada böy­le oluşmuştur. Doğal olarak, karalann yakı­nındaki adalar ayrılmış oldukları anakaraya çok benzer.

Okyanus adaları, kıtaların açığında, ok­yanusların derinliklerinden yükselir. Atlas Okyanusu[hstekesme]ndaki Ascension ve St. Helena adaları ile Büyük Okyanus[hstekesme]un güneyindeki sayısız ada bu tür adalara örnektir. Okyanus adalarında genellikle anakaralardaki bitki ve hayvan türlerinin pek azı bulunur. Kara hayvanlarının kolayca ulaşamadığı bu adalar­da daha çok kuş ve böcek gibi kanatlı hayvanlar egemendir. Bitki örtüsünü ise, kuşların ya da okyanus akıntılarının taşıdığı tohumlarla gelişen bitkiler (örnek olarak bak. HİNDİSTANCEVİZİ) oluşturur. Okyanus adalan-nın çoğu, okyanus tabanından yükselerek deniz yüzeyinin üstüne çıkan yüksek sıradağların doruklarıdır. Bazıları ise denizin al­tındaki yanardağların püskürttüğü lavların birikmesiyle ya da sıcak denizlerde yaşayan ve mercan denen küçük deniz canlılarının iskeletlerinin kümeleşmesiyle oluşmuştur
.

Navigasyon

[0] Mesajlar